آداب دعا کردن
دعا کردن، آداب مخصوصى دارد که رعایت آنها موجب مىشود، دعا به اجابت نزدیکتر شود و بى توجهى به آنها، چه بسا موجب بى اثر شدن دعا گردد. اکنون آداب دعا را در زیر مىآوریم:
1- گفتن بِسم اللّهِ الرَّحمنِ الَّرحیمِ در اول دعا. رسول خدا صلىالله علیهو آله فرمود: دعایى که بسم الله الرحمن الرحیم در اوّلش باشد، ردّ نمىشود.
2- تمجید و ستایش خدا، پیش از دعا. محمدبن مسلم مىگوید: امام صادق علیهالسلام فرمود: در کتاب امیرالمؤمنین علیهالسلام است که ستایش پیش از دعا و درخواست است. پس هر گاه خدا را خواندى (ودعا کردى) او را تمجید کن. عرض کردم: چگونه تمجیدش کنم؟ فرمود: مىگویى:
«یامَنْ هُوَ اقْرَبُ الَىَّ مِنْ حَبْلِ الْوَریدِ، یا فَعَّالًا لِمایُریدُ، یامَنْ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَقَلْبِهِ، یامَنْ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الْاعْلى، یا مَنْ هُوَ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَىْءٌ» «بحارالانوار، ج 93، ص 313، اسلامیه.»
اى کسى که از رگ گردن به من نزدیکترى، اى کسى که هر چه را بخواهى، انجام مىدهى واى کسى که میان مرد و قلبش حایل مىشوى و اى کسى که در نظر اندازهاى برتر هستى واى آن که به مانندش چیزى نیست.
3- صلوات فرستادن، امام صادق علیهالسلام فرمود:
«لا یَزالُ الدُّعاءُ، مَحْجُوباً حَتَّى یُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَالِ مُحَمَّدٍ» «اصول کافى، ج 4، ص 247.»
دعا پیوسته محجوب است (میان آن واجابتش حجاب و پرده اى حایل است)
تابرمحمد وخاندانش صلوات فرستاده شود.
دعاهاى ائمه علیهم السلام معمولًاهمراه با ذکر صلوات برمحمد وآل محمد و تکرار صلوات است.
4- شفیع قرار دادن انبیا، اولیا وصالحان
5- اقرار به گناه و تقصیر، زیرا هر قدر انسان عابد و متقى باشد باز هم از انجام تکالیف بندگى بطور کامل ناتوان است تا چه رسد به عامه انسانها که پر از لغزش و خطایند.
6- فروتنى در درگاه خدا با گشودن و بالابردن دستها به سوى آسمان و گریه وزارى کردن.
7- خواندن دو رکعت نماز قبل از دعا.
8- کوچک نشمردن دعا و بزرگ نشمردن حاجت.
9- عالى بودن همّت درخواستهها.
10- عمومیت دادن به دعا یعنى براى همه دعا کردن، امام صادق (ع) از رسول خدا صلىالله علیه و آله نقل مىکند که فرمود:
هر گاه یکى از شمادعا کند باید آن را عمومیت دهد و همه را دعا کند؛ زیرا آن به اجابت نزدیکتر است. «1»
11- پنهان کردن دعا، خداى متعال در قرآن مىفرماید:
«ادْعُوا رَبَّکُمْ تَضَرُّعاً وَخُفْیَةً ...» « اعراف، آیه 55.»
خداى خود را با حالت زارى و پنهانى بخوانید.
12- اجتماع براى دعا. جاهایى که دعا کردن از ریا و خودنمایى ایمن بوده، بهتر است به صورت دسته جمعى باشد؛ زیرا در قبولى آن مؤثرتر است. امام صادق علیهالسلام فرمود:
هرگاه پیش آمدى، پدرم را غمگین مىکرد، زنان و کودکان را جمع کرده، سپس دعا مىکرد و آنان آمین مىگفتند. «3»
13- حسن ظن داشتن به اجابت دعا، امام صادق (ع) فرمود:
هرگاه دعا کردى از عمق دل توجه کن و گمان تواین باشد که حاجتت بر درخانه است. «4»
14- دعا کردن در زمانها و احوال مناسب زمانها و احوالى که دعا کردن در آنها، به اجابت نزدیکتر است، عبارتند از: دعا بعد ازنمازهاى واجب، هنگام اذان، اوّل ظهر، هنگام قرائت قرآن، و زیدن بادها و آمدن باران، رقّت قلب، درمیدان جنگ، درنماز وتر، سحرها و بعد از سپیده صبح و ....
دعا کردن بویژه در سحرگاهان از اهمیت خاصى برخوردار است. از مردى به نام
«عُمَربن اذَیْنَه» نقل شده که گفت: از امام صادق علیهالسلام شنیدم که فرمود:
همانا در شب ساعتى است که درک نکند آن را بنده مسلمانى که در آن نماز گزارد و خداى بزرگ را در آن ساعت بخواند، مگر اینکه اجابت مىشود و این ساعت در هر شب هست. عرض کردم: خدایت خیر دهد، بفرمایید آن، چه ساعتى از شب است؟ فرمود:
هنگامى که نیمى از شب بگذرد و آن ساعت وقتى است که یک ششم از ابتداى نیمه دوم شب بگذرد. «اصول کافى، ج 4، ص 228.»
15- اصرار و پافشارى در دعا، امام صادق (ع) از رسول خدا صلىالله علیه و آله نقل مىکند که فرمود:
«خدا رحمت کند بندهاى را که از خداى بزرگ حاجتى بخواهد و درخواستن از آن، پافشارى کند خواه اجابت شود و یا اجابت نشود، سپس این آیه را تلاوت کرد:
«وَادْعُوا رَبّى عَسى الَّا اکُونَ بِدُعاءِ رَبّى شَقِیّاً» «مریم، آیه 48.»
دعا مىکنم به درگاه پروردگار خود، شاید به وسیله دعاى پروردگارم تیره بخت نباشم. «اصول کافى، ج 4، ص 242.»
16- دعا کردن یا گریه وزارى، خدا دوست دارد انسان در درگاه او خشوع کند و اوج خشوع، لرزش دل انسان در برابر خداست و حاصل آن اشک و آه.
در قرآن بندگان خوب خود را چنین توصیف مىکند.
«وَیَخِرُّونَ لِلْاذْقانِ یَبْکُونَ وَ یَزیدُهُمْ خُشُوعاً» « اسراء، آیه 109.»
چهره بر خاک مىمالند و مىگریند و بر خشوع آنان مى افزاید.
در سیره پیامبر، امیر مؤمنان و سایر امامان معصوم و بزرگان دین نقل شده که گریه و زارى فراوان در درگاه خدا داشتهاند.
اگر دل بشکند و اشک جارى شود امید استجابت دعا بسیار زیاد است.
اخلاق اسلامى (ج1) 67 آداب دعا
